کود

کود به مواد طبیعی یا مصنوعی گفته می‌شود که برای تامین مواد غذایی مورد نیاز گیاه و یا بهبود عملکرد خاک به گیاه یا خاک داده می‌شود. کوددهی مناسب باعث افزایش محصول گیاهان، بهبود رشد و سلامت آن‌ها و کاهش آسیب‌پذیری گیاهان در برابر آفات و بیماری‌ها می‌شود. در حال حاضر کود در کشاورزی، باغداری، فضای سبز شهری و حیاط‌های خانگی و همچنین برای گیاهان آپارتمانی استفاده می‌شود. اهمیت کوددهی در این است که پس از مدتی مواد غذایی خاک به طور کامل توسط گیاه مصرف می‌شود و خاک باید مجددا تقویت شود.

عناصر مورد نیاز گیاه:

گیاهان به مواد غذایی مختلفی احتیاج دارند که هر کدام تاثیر و کارکرد خودش را دارد. کودهای شیمیایی معمولا به نسبت‌های مختلف حاوی این مواد هستند.

1) مواد درشت‌مغذی اصلی (ماکرو): نیتروژن N ، فسفر P و پتاسیم K .

2) مواد ریزمغذی (میکرو): گوگرد یا سولفور S ، منیزیم Mg ، کلسیم Ca ، آهن Fe ، مس Cu ، منگنز Mn ، روی Zn ، بور B و مولیبدن Mo .

3) به جز عناصری که به آن‌ها اشاره شد، گیاهان و خاک به مواد دیگری نیز احتیاج پیدا می‌کنند. آمینواسید یکی از این مواد است که برای رفع تنش به گیاه داده می‌شود. همچنین استفاده از هیومیک اسید به عنوان مکمل برای کودها و افزایش حاصلخیزی خاک توصیه می‌شود. در سال‌های اخیر کود جلبک دریایی نیز بسیار پرطرفدار شده است.

معمولا مواد درشت‌مغذی به مقدار بیشتری برای کوددهی استفاده می‌شوند و اصلی‌ترین مواد موردنیاز گیاهان هستند. به کودهایی که شامل هر سه ماده درشت‌مغذی باشند کود NPK (اِن‌پی‌کا) یا کود کامل گفته می‌شود. به طور مثال کود سه بیست (20=K - 20=P - 20=N) و یا کود 12،12،36 (36=K - 12=P - 12=N) از این دسته هستند.

تقسیم‌بندی کودها از نظر شکل ظاهری

1. کود پودری: به شکل پودر تولید می‌شوند که ممکن است به صورت دست‌پاش و یا عمدتا به صورت محلول در آب استفاده شوند. کودهای پودری بیشترین قابلیت جذب را دارند و به سرعت توسط گیاه جذب می‌شوند؛ پس بیشتر در فصل رشد (بهار و تابستان) از آن‌ها استفاده می‌شود. قیمت کودهای پودری به نسبت بیشتر است.
2. کود مایع: به شکل مایع تولید می‌شود و با رقیق شدن در آب به صورت محلول یا به خاک داده می‌شود یا بر روی گیاه محلول‌پاشی می‌شود. میزان جذب کودهای مایع نیز قابل قبول است؛ پس بیشتر در فصل رشد (بهار و تابستان) از آن‌ها استفاده می‌شود.
3. کود گرانول: به شکل گرانول (ذرات شن مانند و دانه‌دانه) تولید می‌شود. کود گرانوله معمولا در زمستان استفاده می‌شود. در زمستان گیاهان خواب هستند و جذب زیادی ندارند. از طرفی هم جذب کود پودری و مایع سریع اتفاق می‌افتد و هم قیمت آن‌ها به نسبت زیاد است. پس بهتر است در زمستان از کود گرانوله که هم قیمت پایینی دارد و آهسته‌رهش است و آرام‌آرام به همراه آب بارن و برف در خاک حل می‌شود و در فصل رشد به گیاه می‌رسد استفاده کنیم.

نحوه استفاده از کودها

1. همراه آب آبیاری: کودهایی که در آب حل می‌شوند و قابلیت جذب از ریشه دارند را همراه آب آبیاری به گیاه می‌دهند. توجه داشته باشید که کودهای اصلاح عملکرد خاک (مانند هیومیک اسید) را فقط می‌توان از این روش به خاک منتقل کرد.
2. محلول‌پاشی روی ساقه و برگ گیاه: بسیاری از کودها قابلیت جذب شدن از راه اندام هوایی گیاه (برگ  ساقه) را دارند. از محلول‌پاشی زیر آفتاب تند خودداری کنید. توجه داشته باشید که کودهای اصلاح عملکرد خاک (مانند هیومیک اسید) را نباید محلول‌پاشی کرد.
3. چا‌لکود: برای کودهای گرانوله و تاحدی پودری کاربرد دارد. به این صورت که دور سایه انداز گیاه را به اندازه یک سربیل می‌کنیم و کود را در آن چاله می‌ریزیم و روی آن را می‌پوشانیم. کود به آرامی و با آب آبیاری و باران و برف در خاک حل شده و باعث حاصلخیزی خاک می‌شود. این روش بیشتر در زمستان استفاده می‌شود.

تقسیم‌بندی کودها از نظر منشا

1. کود شیمیایی: به صورت مصنوعی و آزمایشگاهی ساخته می‌شوند. مزیت آن‌ها امکان تعیین دقیق میزان مواد مغذی داخل آن‌هاست و بزرگترین عیب آن‌ها آسیب به محیط زیست است.
2. کود ارگانیک: کودهای ارگانیک منشا طبیعی دارند و از نظر سلامتی و سازگاری با محیط زیست بهترین کودها هستند. انواع کودهای ارگانیک مورد استفاده قرار می‌گیرند:
3. کود حیوانی: حاصل از فضولات حیواناتی مانند گاو، اسب و مرغ است و عموما در فضای باز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4. کمپوست: بقایای پوسیده گیاهان و جانوران است که توسط باکتری‌ها و قارچ‌ها تجزیه می‌شود. کمپوست خاک را تقویت می‌کند و همچنین باعث اصلاح ساختار خاک می‌شود. نوع دیگری از کمپوست وجود دارد که با استفاده از کرم تولید می‌شود که به آن ورمی‌کمپوست گفته می‌شود.
5. کود معدنی: کودی است که حاصل خرد کردن کانی‌های معدنی است و معمولا به شکل پودری در بازار ارائه می‌شود. کود هربان از این دسته است که یکی کود طبیعی و غیرشیمیایی به حساب می‌آید.
6. کود سبز: گیاهی است که قبل از محصول اصلی کشت می‌شود و در مرحله جوانه‌زنی و بدون برداشت محصول آن را به زمین برمی‌گردانند تا باعث تقویت خاک شود.
7. کود بیولوژیک: حاصل تجمیع میکروارگانیسم‌های مفید درون خاک و لازم برای گیاه است.

اشتباهات رایج:

1) "گیاه که نیاز به کود نداره..."

اشتباه است. تمامی گیاهانی که از محل طبیعی خود (جنگل‌ها، بیشه‌ها و خلنگ‌زارها) دور هستند نیاز به کود دارند. به ویژه گیاهانی که داخل گلدان یا فلاورباکس هستند نیاز بیشتری به کود پیدا می‌کنند؛ چراکه پس از مدتی کل مواد مغذی داخل گلدان را مصرف می‌کنند و باید دوباره توسط کود تغذیه شوند.

2) "ما هر سال به گیاهامون کود حیوانی می‌دهیم، ولی..."

استفاده از کود حیوانی لازم است، اما کافی نیست. کود حیوانی ساختار خاک را اصلاح می‌کند، خاک را سبک می‌کند و مواد غذایی وارد خاک می‌کند. اما مقدار مواد غذایی کودهای حیوانی کافی نیست و لازم است که از کودهای دیگر (مانند کودهای کامل NPK) نیز استفاده شود.